Reportage
Innovaties verbinden
Hematologie-lab
Reportage
Tekst: Eva Cornet - Foto’s: Sake Rijpkema
De laboratoria van de afdeling Hematologie zitten nu nog aan beide kanten van de Amstel. Vanaf november vormen zij een geheel op locatie VUmc. Beide teams werken al samen rond de aanschaf en het testen van twee nieuwe apparaten, die veel tijdswinst gaan opleveren.
In de tijdelijke ruimte op de brug tussen het poligebouw en de kliniek van locatie VUmc zit teamleider Gerrit Sijm van het Hematologie laboratorium met zijn collega’s beenmerg te tellen en te beoordelen. Voorheen moest dat altijd handmatig onder de microscoop, sinds kort gaat dat deels automatisch met de Hemavision: een volautomatische microscoop die heel secuur foto’s van het beenmerg kan maken. “Voor ons is dit echt bijzonder, want dit kón eerst gewoon niet bij beenmerg, omdat het uit meerdere lagen bestaat”, vertelt Sijm. “Er is niks mooiers dan in beenmerg kijken, maar het is een tijdrovende klus. Het apparaat zorgt voor een aanzienlijk kleinere administratieve last. Dat is erg fijn omdat we per jaar zo’n 1500 beenmergen beoordelen. Daar komen er vanaf november 2023 nog zo’n 800 bij van de AMC-zijde.” Nog een belangrijke vooruitgang is dat de beelden digitaal bewaard worden, makkelijker deelbaar zijn én beter ingezet kunnen worden voor onderwijsdoeleinden.
Teambuilding
De aanschaf van de Hemavision speelt alvast in op de aanstaande samensmelting van de afdelingen van het laboratorium van Hematologie, die voor november 2023 op de planning staat. Beide teams dachten in gezamenlijke sessies na over de samenvoeging en vernieuwing van de apparatuur. Voor locatie VUmc werd de Hemavision aangeschaft en voor locatie AMC twee nieuwe flowcycytometers. Na de samenvoeging komen alle apparaten van het laboratorium op de VUmc-zijde te staan. Willemijn van den Ancker is hoofd van beide locaties van het laboratorium en is blij met de samenwerking tussen beide teams. “Het scheelt dat we hetzelfde werk doen, dat gebaseerd is op landelijke protocollen. Over de werkwijze valt dus niet veel te twisten. We betrekken beide teams bij het vormgeven van de nieuwe afdeling en houden sinds begin 2020 al gezamenlijke borrels of uitjes. Ook wel de Bebo-borrels genoemd, naar de afkorting van onze nieuwe naam Hematologielab voor Beenmerg en Bloedonderzoek. Op 1 januari 2020 stuurden we een geboortekaartje uit met onze nieuwe naam. We kijken ernaar uit dat we in november eindelijk ook onder één dak zitten met elkaar.”
Diagnose stellen
In het Hematologie-lab worden bloed- en beenmergmonsters op afwijkende cellen getest, om zo bij te dragen aan de diagnose voor ziekten als leukemie, de ziekte van Kahler, en lymfklierkanker en nog een aantal andere (zeldzame) bloedziekten. Het lab ondersteunt de afdeling Hematologie door middel van morfologie, flowcytometrie en enmoleculaire diagnostiek. De hematologische diagnostiek begint met beoordeling van de morfologie. Dat houdt in dat ze door middel van cellen in beenmerg te beoordelen vrij snel een globale diagnose kunnen stellen. Gerrit Sijm: “Elke week hebben we een integrale diagnostiek bespreking en dagelijks komen de hematologen hier langs om mee te kijken. We kunnen binnen een uur een voorlopige diagnose hebben en dat is fijn voor de patiënt.”
‘De machine is door beide locaties samen gevalideerd’
Als een patiënt met verdenking van bijvoorbeeld leukemie wordt binnen gebracht, wordt op het lab eerst door middel van morfologie een diagnose gesteld. Sijm: “Wij kunnen met de Hemavision (foto pagina 19) of handmatig (foto pagina 18) met de microscoop zien of het om leukemie of een andere ziekte gaat. Dan heeft de patiënt alvast een voorlopige diagnose en kan de behandeling worden gestart. Vervolgens gaat we met de flowcytometers kijken wat de exacte diagnose is. Er zijn namelijk veel verschillende type leukemie. Daar hebben we ook een mooi, nieuw apparaat voor dat aan de AMC-zijde staat.”
Aan de AMC-zijde zit Johan Dobber, de evenknie van Sijm. Hij ontfermt zich over de nieuwste flowcytometers. Op zijn lab staan twee oudere flowcytometers en twee fonkelnieuwe. “Deze zijn begin september geleverd, maar draaien nog niet mee in de diagnostiek. De fabrikant levert als het ware een machine af die bepaalde dingen moet kunnen. Wij moesten die samen met collega’s van locatie VUmc vervolgens valideren om te controleren of de machine ook daadwerkelijk doet waarvoor wij hem willen gebruiken.” Dat proces is net klaar en nu zijn we gezamenlijk de verschillende nieuwe ‘panels’ ontwerpen voor de diagnostiek.
Tijdwinst
“Een ingewikkeld verhaal”, zegt Dobber, “Maar het komt erop neer dat we met flowcytometers, kijken naar kenmerken op de celmembraan van (kanker)cellen. Dit doen we met behulp van laserlicht en antistoffen die een ‘kleurtje’ van fluorchroom hebben. Waarbij elke antistof met z’n eigen kleur, staat voor een specifiek kenmerk op een cel. Elke type cel heeft een verschillende set kenmerken en door de aanwezige celtypen in een monster van de patiënt in kaart te brengen, weten we welke specifieke diagnose deze patiënt heeft.” Een flowcytometer kan 30.000 cellen per seconde controleren op deze specifieke kenmerken, vertelt Dobber. “Enorm snel dus! Voor verschillende typen bloedziekten hebben we een aparte set van antistoffen met een specifieke kleur ontworpen, ook wel ‘panels’ genoemd. De oude apparaten kunnen maximaal acht ’kleuren’ aan, maar met de nieuwe kunnen we minimaal 16 tot wel 24 kleuren testen. Per panel hebben we minder verschillende buizen met cellen van de patiënt en antistoffen nodig. Veel tijdwinst in onze workflow, alleen nu moeten we deze panels nog wel eerst zelf samenstellen én uitvoerig testen. Daarvoor hebben we nu twee studenten die ons daarbij helpen.”
‘Het duiden van de foto’s blijft mensenwerk’
Heatmap
Student Aisha Ali staat naast de nieuwste flowcytometers analyses te maken op een grote monitor. Er staan een soort ´landkaarten´ die nog het meeste weg hebben van een fikse bui op buienradar. “Eigenlijk klopt dat wel”, vertelt Ali. “Het is een heatmap waarop we zien wat de concentratie is van de specifieke kenmerken die we zoeken op de cel.” Ali en haar collega zijn vooral veel aan het testen en trouble shooten om uiteindelijk een volledig accuraat testpanel te hebben. “Daarmee zijn we zeker een jaar bezig.” Ondertussen worden de oude machines nog gebruikt, maar zodra er één panel klaar is, wordt die bij de nieuwe machines al gebruikt bij het stellen van diagnoses.
Mooi vooruitzicht
Met het ontwikkelen van de nieuwe panels werken de teams al over de Amstel samen. Vorige maand is één van de drie machines al naar locatie VUmc verhuisd en in november dit jaar gaan de twee andere nieuwe flowcytometers ook over. Dobber is positief: “Het levert veel op. We zijn een klein lab met weinig personeel en wel veel aanbod. Door de verhuizing groeien we en dat geeft ruimte. En de klik met de collega’s aan de overkant is er zeker.” Gerrit Sijm is het daarmee eens. “We vullen elkaar aan, en door de tijdwinst die de nieuwe machines ons gaat opleveren, hebben we meer tijd om onze persoonlijke expertises te verbreden, zodat alle teamleden breder inzetbaar zijn.” Maken de machines hun werk in de toekomst overbodig? “Nee, het blijft mensenwerk om de foto’s of analyses van de apparaten te duiden. En te vertalen tot een uiteindelijke diagnose.” •
Innovaties verbinden
Hematologie-lab
Reportage
‘Het duiden van de foto’s blijft mensenwerk’
‘De machine is door beide locaties samen gevalideerd’
Mooi vooruitzicht
Met het ontwikkelen van de nieuwe panels werken de teams al over de Amstel samen. Vorige maand is één van de drie machines al naar locatie VUmc verhuisd en in november dit jaar gaan de twee andere nieuwe flowcytometers ook over. Dobber is positief: “Het levert veel op. We zijn een klein lab met weinig personeel en wel veel aanbod. Door de verhuizing groeien we en dat geeft ruimte. En de klik met de collega’s aan de overkant is er zeker.” Gerrit Sijm is het daarmee eens. “We vullen elkaar aan, en door de tijdwinst die de nieuwe machines ons gaat opleveren, hebben we meer tijd om onze persoonlijke expertises te verbreden, zodat alle teamleden breder inzetbaar zijn.” Maken de machines hun werk in de toekomst overbodig? “Nee, het blijft mensenwerk om de foto’s of analyses van de apparaten te duiden. En te vertalen tot een uiteindelijke diagnose.” •
Heatmap
Student Aisha Ali staat naast de nieuwste flowcytometers analyses te maken op een grote monitor. Er staan een soort ´landkaarten´ die nog het meeste weg hebben van een fikse bui op buienradar. “Eigenlijk klopt dat wel”, vertelt Ali. “Het is een heatmap waarop we zien wat de concentratie is van de specifieke kenmerken die we zoeken op de cel.” Ali en haar collega zijn vooral veel aan het testen en trouble shooten om uiteindelijk een volledig accuraat testpanel te hebben. “Daarmee zijn we zeker een jaar bezig.” Ondertussen worden de oude machines nog gebruikt, maar zodra er één panel klaar is, wordt die bij de nieuwe machines al gebruikt bij het stellen van diagnoses.
Als een patiënt met verdenking van bijvoorbeeld leukemie wordt binnen gebracht, wordt op het lab eerst door middel van morfologie een diagnose gesteld. Sijm: “Wij kunnen met de Hemavision (foto pagina 19) of handmatig (foto pagina 18) met de microscoop zien of het om leukemie of een andere ziekte gaat. Dan heeft de patiënt alvast een voorlopige diagnose en kan de behandeling worden gestart. Vervolgens gaat we met de flowcytometers kijken wat de exacte diagnose is. Er zijn namelijk veel verschillende type leukemie. Daar hebben we ook een mooi, nieuw apparaat voor dat aan de AMC-zijde staat.”
Aan de AMC-zijde zit Johan Dobber, de evenknie van Sijm. Hij ontfermt zich over de nieuwste flowcytometers. Op zijn lab staan twee oudere flowcytometers en twee fonkelnieuwe. “Deze zijn begin september geleverd, maar draaien nog niet mee in de diagnostiek. De fabrikant levert als het ware een machine af die bepaalde dingen moet kunnen. Wij moesten die samen met collega’s van locatie VUmc vervolgens valideren om te controleren of de machine ook daadwerkelijk doet waarvoor wij hem willen gebruiken.” Dat proces is net klaar en nu zijn we gezamenlijk de verschillende nieuwe ‘panels’ ontwerpen voor de diagnostiek.
Tijdwinst
“Een ingewikkeld verhaal”, zegt Dobber, “Maar het komt erop neer dat we met flowcytometers, kijken naar kenmerken op de celmembraan van (kanker)cellen. Dit doen we met behulp van laserlicht en antistoffen die een ‘kleurtje’ van fluorchroom hebben. Waarbij elke antistof met z’n eigen kleur, staat voor een specifiek kenmerk op een cel. Elke type cel heeft een verschillende set kenmerken en door de aanwezige celtypen in een monster van de patiënt in kaart te brengen, weten we welke specifieke diagnose deze patiënt heeft.” Een flowcytometer kan 30.000 cellen per seconde controleren op deze specifieke kenmerken, vertelt Dobber. “Enorm snel dus! Voor verschillende typen bloedziekten hebben we een aparte set van antistoffen met een specifieke kleur ontworpen, ook wel ‘panels’ genoemd. De oude apparaten kunnen maximaal acht ’kleuren’ aan, maar met de nieuwe kunnen we minimaal 16 tot wel 24 kleuren testen. Per panel hebben we minder verschillende buizen met cellen van de patiënt en antistoffen nodig. Veel tijdwinst in onze workflow, alleen nu moeten we deze panels nog wel eerst zelf samenstellen én uitvoerig testen. Daarvoor hebben we nu twee studenten die ons daarbij helpen.”
Teambuilding
De aanschaf van de Hemavision speelt alvast in op de aanstaande samensmelting van de afdelingen van het laboratorium van Hematologie, die voor november 2023 op de planning staat. Beide teams dachten in gezamenlijke sessies na over de samenvoeging en vernieuwing van de apparatuur. Voor locatie VUmc werd de Hemavision aangeschaft en voor locatie AMC twee nieuwe flowcycytometers. Na de samenvoeging komen alle apparaten van het laboratorium op de VUmc-zijde te staan. Willemijn van den Ancker is hoofd van beide locaties van het laboratorium en is blij met de samenwerking tussen beide teams. “Het scheelt dat we hetzelfde werk doen, dat gebaseerd is op landelijke protocollen. Over de werkwijze valt dus niet veel te twisten. We betrekken beide teams bij het vormgeven van de nieuwe afdeling en houden sinds begin 2020 al gezamenlijke borrels of uitjes. Ook wel de Bebo-borrels genoemd, naar de afkorting van onze nieuwe naam Hematologielab voor Beenmerg en Bloedonderzoek. Op 1 januari 2020 stuurden we een geboortekaartje uit met onze nieuwe naam. We kijken ernaar uit dat we in november eindelijk ook onder één dak zitten met elkaar.”
Diagnose stellen
In het Hematologie-lab worden bloed- en beenmergmonsters op afwijkende cellen getest, om zo bij te dragen aan de diagnose voor ziekten als leukemie, de ziekte van Kahler, en lymfklierkanker en nog een aantal andere (zeldzame) bloedziekten. Het lab ondersteunt de afdeling Hematologie door middel van morfologie, flowcytometrie en enmoleculaire diagnostiek. De hematologische diagnostiek begint met beoordeling van de morfologie. Dat houdt in dat ze door middel van cellen in beenmerg te beoordelen vrij snel een globale diagnose kunnen stellen. Gerrit Sijm: “Elke week hebben we een integrale diagnostiek bespreking en dagelijks komen de hematologen hier langs om mee te kijken. We kunnen binnen een uur een voorlopige diagnose hebben en dat is fijn voor de patiënt.”
In de tijdelijke ruimte op de brug tussen het poligebouw en de kliniek van locatie VUmc zit teamleider Gerrit Sijm van het Hematologie laboratorium met zijn collega’s beenmerg te tellen en te beoordelen. Voorheen moest dat altijd handmatig onder de microscoop, sinds kort gaat dat deels automatisch met de Hemavision: een volautomatische microscoop die heel secuur foto’s van het beenmerg kan maken. “Voor ons is dit echt bijzonder, want dit kón eerst gewoon niet bij beenmerg, omdat het uit meerdere lagen bestaat”, vertelt Sijm. “Er is niks mooiers dan in beenmerg kijken, maar het is een tijdrovende klus. Het apparaat zorgt voor een aanzienlijk kleinere administratieve last. Dat is erg fijn omdat we per jaar zo’n 1500 beenmergen beoordelen. Daar komen er vanaf november 2023 nog zo’n 800 bij van de AMC-zijde.” Nog een belangrijke vooruitgang is dat de beelden digitaal bewaard worden, makkelijker deelbaar zijn én beter ingezet kunnen worden voor onderwijsdoeleinden.
De laboratoria van de afdeling Hematologie zitten nu nog aan beide kanten van de Amstel. Vanaf november vormen zij een geheel op locatie VUmc. Beide teams werken al samen rond de aanschaf en het testen van twee nieuwe apparaten, die veel tijdswinst gaan opleveren.
Tekst: Eva Cornet - Foto’s: Sake Rijpkema
Reportage